JavaScript

اگر برنامه نویس تازه کار هم باشید بی شک اسم JavaScript را شنیده اید. در واقع شهرت این زبان بیش از هر زبان دیگری در دنیای تکنولوژی است. حتی افراد عادی نیز با نام جاوا آشنایی دارند. البته ناگفته نماند که بیشتر این افراد JavaScript را با زبان جاوا اشتباه می گیرند. در این مقاله می خواهیم نگاه کوتاهی داشته باشیم به تاریخچه این زبان، ساختار آن و کاربردهایش در برنامه نویسی وب و دلیل محبوبیت بالایی که این زبان در بین توسعه دهندگان دارد.

پیشینه جاوا اسکریپت

زبان جاوا اسکریپت که با مخفف JS نیز شناخته می شود یک زبان اسکریپت نویسی شی گرا است که اولین نمونه آن حدود سال 1995 ایجاد شد. از آنجایی که در آن دوران صفحات وب ایستا بودند و تعامل کمی با کاربر برقرار می کردند، جاوا اسکریپت توسط بسیاری از مرورگرها پشتیبانی نشد. فرآیند استاندارد سازی  JavaScript تا سال 1999 به طول انجامید و تا آن زمان به شکل گسترده پذیرفته نشد.

هرچند بیش از ده سال طول کشید تا استفاده از JavaScript بین توسعه دهندگان رواج پیدا کند اما امروزه محبوبیت این زبان فراتر از حد تصور است. در حال حاضر موتورهای مختلفی در مرورگرهای گوناگون وجود دارند که برای اجرای کدهای JavaScript مورد استفاده قرار می گیرند. به عنوان مثال موتورV8  در مرورگرهای اپرا و کروم، موتور SpiderMonkey در فایرفاکس،ChakraCore  در Edge و موتورهای Nitro و Squirrel Fish همگی برای این امر به کار گرفته می شوند.

ویرایش دوازدهم آخرین نسخه استاندارد این زبان تحت عنوان ECMA Script 2021 همین امسال عرضه شد که برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد آن می توانید به سایت ECMA Script مراجعه کنید. 

مقایسه JAVA و JavaScript

JavaScript vs JAVA

بیایید قبل از آنکه وارد مسائل دیگر شویم کمی شفاف سازی انجام دهیم. افرادی هستند که زبان JavaScript را با زبان برنامه نویسی جاوا اشتباه می گیرند. در این بخش می خواهیم کمی در مورد تفاوت های این دو زبان صحبت کنیم. پس از انجام این کار، به کاربردها، امکانات و مزایای جاوا اسکریپت خواهیم پرداخت.

زبان جاوا

زبان برنامه نویسی جاوا که در سال 1991 ایده اولیه ایجاد آن شکل گرفت، توسط جیمز گاسلینگ به وجود آمد. توسعه دهندگان در هنگام خلق زبان جاوا پنج هدف عمده را دنبال می کردند. اول اینکه می خواستند این زبان در ساده، شی گرا و مشهور باشد. در ثانی می خواستند یک زبان مطمئن و بدون خطا ارائه دهند. سومین مورد این بود که سعی داشتند زبان را به گونه ای طراحی کنند که وابسته به معماری کامپیوتر نبوده و قابل انتقال باشد. هدف چهارم و پنجم نیز این بود که برنامه کارایی بالایی داشته باشد، به شکلی پویا عمل کند و عملکرد چندنخی را پشتیبانی کند.

زبان جاوا را می توان برای نوشتن انواع برنامه های کاربردی به کار گرفت؛ از جمله برنامه های تحت وب، برنامه های موبایل و برنامه های دسکتاپ. عمده شهرت جاوا در ایران به خاطر موبایل های قدیمی با سیستم عامل جاوا است.

شعار جاوا این بود که: «یکبار بنویس و همه جا اجرا کن!». همین شعار بزرگترین ویژگی این زبان را نشان می دهد. این ویژگی بزرگ portable بودن است. برنامه نوشته شده به زبان جاوا را می شود به شکل مشابه در کامپیوترهای مختلف با سخت افزارهای متفاوت اجرا کرد. همین مزیت بزرگ بود که تحول عظیمی در دنیای کامپیوتر به وجود آورد.

JavaScript

از طرف دیگر، زبان JavaScript همانطور که گفته شد یک زبان اسکریپت نویسی است که در حوزه وب و طراحی سایت کاربرد دارد. یکی از بزرگترین پیشرفت هایی که توسط این زبان در حوزه برنامه نویسی رخ داده، قابلیت «تکمیل خودکار» است. از این ویژگی امروزه تقریبا تمامی موتورهای جستجو بهره می گیرند.

برای درک بهتر این قابلیت، یک موتور جستجو (مثلا گوگل) را در نظر بگیرید. کاربران هنگام استفاده از موتور جستجو یک کلمه را تایپ می کند. در حین انجام تایپ یک لیست از اصطلاحات و عبارات ترکیبی جستجو در زیر کادر ظاهر خواهد شد. این همان چیزی است که به آن تکمیل خودکار گویند.

یک نکته که در هنگام کار با موتورهای جستجو به چشم می آید این است که در حین بارگیری محتواهای جدید در صفحات، محیط صفحه یکپارچه باقی می ماند. بدین ترتیب بدون آنکه صفحه نیازی به بارگیری مجدد داشته باشد داده های جدید را مشاهده خواهید کرد.

تفاوت ها

برنامه هایی که به وسیلۀ زبان جاوا نوشته می شوند توانایی اجرا بر روی ماشین های مجازی و مرورگرهای اینترنت را دارند اما در JavaScript کدها فقط می توانند بر روی مرورگرها اجرا شوند. تفاوت دیگر در این است که برنامه های جاوا نیاز به کامپایل شدن دارند اما در JavaScript از آنجا که برنامه ها فقط متن هستند نیازی ب کامپایل ندارند.

تفاوت عمده و بزرگ دیگری که بین این دو زبان وجود دارد کاربرد و محلی است که از آنها استفاده می شود. توسعه دهندگان از JAVA برای برنامه نویسی کارت های اعتباری، برنامه های Android و دسکتاپ استفاده می کنند. از سوی دیگر کاربرد JavaScript این است که با کدهای آن صفحات وب را پویاتر می کنند.

اگر به شکلی جزئی تر به مسئله نگاه کنیم، زبان جاوا و جاوا اسکریپت هرکدام افزونه های متفاوتی نیز دارند که متناسب با کاری که یک برنامه نویس قصد انجام آن را دارد از این افزونه ها استفاده می شود. مورد دوم کتابخانه های این زبان ها است که با هم تفاوت دارند  و هرکدام قابلیت های خاصی را در خود گنجانده اند.

حال که با تفاوت های این دو زبان آشنا شدیم وقت آن رسیده تا در مورد JavaScript کمی بیشتر صحبت کنیم و از ساختار و کاربردهای آن بگوییم.

ساختار JavaScript

جاوا اسکریپت

زبان جاوا اسکریپت 64 کلمه کلیدی دارد. از معروف ترین توابع و کتابخانه های این زبان می توان به: Node.js ، Vue.js ، Angular.js ، React و jQuery اشاره کرد. این کتابخانه و فریم ورک ها هر کدام خواص و کاربردهای خاص خود را دارند که صحبت از آنها را به بعد موکول می کنیم.

ساختار زبان جاوا اسکریپت از نحو ساختاری زبان C پشتیبانی می کند. به همین خاطر دستورات معمول برنامه نویسی مانند: if ، try … catch ، حلقه while ، حلقه for و... در این زبان نیز وجود دارند.

JavaScript زبانی است که هم برای برنامه نویسی سمت کاربر و هم سمت سرور می شود از آن استفاده کرد. در توضیح این عبارت باید گفت زبان سمت سرور زبانی است که اجرا و پردازش کدهای آن توسط سرور انجام می گیرد و نتیجه آن به کاربر ارسال می شود. زبان های سمت کاربر در طرف دیگر زبانی هایی هستند که کدهای آن در سیستم کاربر پردازش و اجرا می شود.

در این زبان انواع تعاملات با کاربران به خوبی صورت می گیرد. وجود المان هایی مانند TextBoxها، RadioButtonها و TextAreaها کمک می کند تا این امر محقق شود. نمایش اخطارها و پیام ها نیز نوع دیگری از تعامل است که در JavaScript وجود دارد.

از این گذشته، زبان JavaScript در ساختار خود عمل اعتبار سنجی داده های ورودی توسط کاربران را نیز انجام می دهد. به این ترتیب از ورود داده های نامعتبر توسط کاربران ممانعت به عمل خواهد آمد. اگر یک کاربر حتما باید یک فیلد خاص را پر کند اما در عوض آن را خالی بگذارد یا در یک فیلد داده ای نادرست وارد کند، جاوا اسکریپت مانع ارسال این داده ها به سرور می شود.

کاربردهای زبان JavaScript

JavaScript

نمی توان در مورد جاوا اسکریپت مطلب نوشت و از کاربردهایی که این زبان دارد چشم پوشی کرد. کاربردهای یک زبان برنامه نویسی چیزی است که بیشترین اهمیت را دارد. در ادامه این مقاله برخی از کارهایی را که این زبان قادر به انجام آنها است را مرور خواهیم کرد.

انیمیشن و پویایی

اولین کاربرد بسیار مهم این زبان -که پیش از این نیز به آن اشاره شد- این است که به وب سایت حالت پویایی می دهد. شما می توانید روی سایت خود انیمیشن های مختلفی قرار دهید یا به آن فایل های صوتی و تصویری اضافه کنید. این کار امروزه بسیار معمول است اما در گذشته و پیش از ظهور جاوا اسکریپت چنین کارهایی ممکن نبود.

کارهای دیگری که می توانید جهت ارتقای زیبایی بصری سایت انجام دهید این است که تایمری روی سایت بگذارید یا رنگ ها را با حرکت موس روی صفحه تغییر دهید و کارهایی از این دست که به ظاهر سایت شما جلوه ای متفوات می دهد.

تغییر عناصر HTML و CSS

جاوا اسکریپت به عنوان یک زبان مفسری این امکان را در اختیار توسعه دهندگان قرار می دهد تا عناصر مرتبط با HTML و CSS را تغییر دهند. جاوا اسکریپت، اچ تی ام ال و سی اس اس در واقع سه ضلع یک مثلث و مکمل دکدیگر هستند. این HTML و CSS هستند که ساختار اولیه و ظاهر سایت را شکل می دهند و در کنار آن جاوا اسکریپت نحوه عملکرد این دو را ساماندهی می کند.

توسعه بازی های کامپیوتری

شاید در نگاه اول چنین ادعایی برای شما عجیب به نظر برسد چرا که پیش از این گفته بودیم کاربرد جاوا اسکریپت محدود با دنیای وب است. اما باید بدانید که با آن می شود بازی های کامپیوتری نیز ساخت. بازی های رایانه ای تحت مرورگر بازی هایی هستند که در سالهای اخیر تولید آنها رواج بیشتری پیدا کرده است. اینجا است که جاوا اسکریپت به عنوان زبانی که به وب مرتبط است می تواند به شما کمک کند تا یک بازی تحت وب را بسازید و آن را برای علاقه مندان منتشر کنید.

انجام محاسبات ریاضی

زبان جاوا اسکریپت با کتابخانه های استاندارد ریاضی متعددی که دارد کمک می کند تا بتوانید محاسبات ریاضی را انجام دهید. بسیاری از سایت ها هستند که محاسبات ریاضی انجام می دهند. اغلب این سایت ها توانایی انجام این محاسبات و حل معادله ها را از کتابخانه های این زبان می گیرند.

برنامه های وب پیش رونده (PWA)

برنامه های وب پیش رونده یا به اختصار PWA جزو فناوری های جدید به شمار می روند. با کمک این تکنولوژی کاربران قادر هستند یک وبسایت را درست مانند برنامه ها بر روی تلفن همراه یا لپ تاپ خود نصب کنند. زبان JavaScript آنچه را که برای ساخت این برنامه ها لازم است در اختیارتان می گذارد.

یکی از مزیت هایی که موجب می شود بخواهیم از چنین برنامه هایی استفاده کنیم این است که در PWA بارگذاری سریعتر از وب سایت ها انجام می شود. ارزان بودن مزیت دیگری است که در PWA به چشم می آید. در این برنامه ها توسعه دهنده می تواند از بیشتر کدهای سایت استفاده مجدد کند که باعث صرفه جویی در هزینه ها خواهد شد.

از آنجایی که PWAها ذهیره می شوند در نتیجه کاربران داده های کمتری از سرورها دریافت می کنند. همین امر ترافیک سرورها را کاهش می دهد و شرکت ها با داشتن سرورهای کوچکتر می توانند خدمات خود را به خوبی ارائه دهند.

جاوا اسکریپت و وب سایت های بدون سرور

وب سایت بدون سرور یک فایل .html از پیش ساخته به کاربران ارائه می دهد. با ارائه این فایل، زمان لازم برای سرور جهت شروع ارسال داده ها یا اصطلاحا «زمان بایت اول» کاهش داده خواهد شد. با ارائۀ صفحه به کاربر توسط مرورگر، جاوا اسکریپت اقدام به ارائۀ محتواهای پویا و رسانه ها از طریق API و CDN می کند. دیتاهای پویا به محض بارگیری در صفحه، متحرک خواهند شد. به این ترتیب کاربران هنگام کار با سایت تجربه ای روان را کسب می کنند. آنها همان طور که که منتظر سایر دیتاها هستند، به برخی دیگر از دیتاها دسترسی دارند.

جاوا اسکریپت و برنامه های موبایل

گوشی های هوشمند امروزه جایگاه مطمئنی برای خود در بین کاربران کسب کرده اند. به همین خاطر است که باید به بازار برنامه های موبایل توجه ویژه ای شود.

جاوا اسکریپت با استفاده از فریم ورک های متعدد خود (نظیر React Native) به امکان این را فراهم می کند که برای سیستم عامل های مختلف موبایل مثل اندروید، iOS، ویندوز فون و... برنامه های موبایل طراحی کرده و جامعه بزرگتری از مخاطبان را تحت پوشش خدمات خود قرار دهید.

نقاط قوت جاوا اسکریپت

تا اینجا از موارد گوناگونی صحبت کردیم که در زبان جاوا اسکریپت وجود دارد و می تواند به توسعه دهندگان برای پیشبرد مقاصدشان کمک زیادی کند. اما خوب است کمی هم به مزیت ها و معایب این زبان نیز اشاره کنیم تا همه چیز در این زمینه تکمیل شود.

در واقع همین مزایای JavaScript است که میزان محبوبیت آن را به میزان زیادی افزایش داده است. به طوری که در سال های مختلف بر طبق آمارها، جاوا اسکریپت رتبه اول را در بین زبان های برنامه نویسی کسب کرد. حتی همین حالا، در سال 2021 نیز این زبان جایگاه اول را در اختیار دارد.

یکی از این مزیت ها سبک بودن این زبان است که باعث می شود سرعت آن نیز بالاتر برود. بی شک هیچ کاربری دوست ندارد که هنگام بارگذاری یک صفحه از سایت زمان زیادی معطل شود. کند بودن صفحات وبسایت به معنی از دست دادن مخاطب و در مقابل سرعت بالای آن یکی از عوامل جذب مخاطب است.

 زبان جاوا اسکریپت قابلیت شناسایی مرورگر و سیستم عامل کاربران را دارد. این ویژگی از آنجا یک مزیت محسوب می شود که JavaScript بر روی پلتفرم های گوناگون قابل اجرا است و در شرایطی خاص ممکن است پیش از پردازش اطلاعات لازم باشد نوع مرورگر مشخص شود.

یادگیری قواعد این زبان نسبت به خیلی از زبان های برنامه نویسی دیگر راحت تر است و همین باعث می شود افراد زیادی علاقه به آموختن آن پیدا کنند.

به روز رسانی سالیانه این زبان توسط EcmaScript در نوع خود مزیت دیگری است چرا که قابلیت های جدیدی را به جاوا اسکریپت اضافه می کند تا نیازهای روز توسعه دهندگان را برطرف سازد و همگام با تکنولوژی های جدید پیش برود.

نقاط ضعف جاوا اسکریپت

شاید نقاط ضعف این زبان در برابر مزایای بزرگ آن به چشم نیاید اما نمی شود از کنار آنها ساده گذشت. بدون صحبت کردن از معایب این زبان، مقاله ما یک نوشتار ناقص خواهد بود.

اصلی ترین عیب جاوا اسکریپت این است که تمامی کدهای نوشته شده به این زبان را می توان مشاهد کرد. به همین خاطر امکان نفوذپذیری بسیار بالا می رود و ممکن است هکرها برای اجرای کدهای مخرب در کامپیوتر کاربران از آن استفاده کنند.

عیب دیگری که وجود دارد این است که JavaScript از قابلیت چند نخی پشتیبانی نمیکند. این درست برخلاف ویژگی زبان جاوا است که پیش از این به آن اشاره شد.

دیباگ کردن یا خطایابی کاری است که توسعه دهندگان مکرر انجام می دهند. مشکل این است که این فرآیند در زبان جاوا اسکریپت مشکل و سخت انجام می شود تا جایی که حتی تشخیص خطا هم کار دشواری است.

رندر ابزارهای مختلف به شکل متفاوتی انجام می گیرد. همین ایراد تناقض هایی را به وجود می آورد که یکپارچگی را در سایت خدشه دار می کند.

این ها از جمله عیب های زبان جاوا اسکریپت بودند که در مورد آنها آشنایی پیدا کردید. دنیای فناوری یک دنیای بزرگ است. در این دنیای بزرگ می توانید ابزارهای متفاوتی برای پیاده سازی برنامه های خود پیدا کنید. آشنایی با زبان های مختلف برنامه نویسی و مشتقات آنها گامی اساسی برای اتخاذ یک تصمیم هوشمندانه در این مورد به شمار می رود. گروه شاخه در این مسیر برای شما آرزوی موفقیت دارد.