سیستم عامل Linux در کنار دو نام دیگر یعنی ویندوز و مک از جمله پر کاربرد ترین و محبوب ترین سیستم عامل های دنیا به حساب می آید. در این مقاله به سراغ لینوکس رفته ایم تا ببینیم این سیستم عامل محبوب موفقیت خود را مدیون چه چیزی است. همراه ما باشید تا پاسخ این پرسش را پیدا کنید!
پیش از هر چیز یک مقدمه کوتاه لازم است. Linux در دسته سیستم عامل ها قرار می گیرد پس باید مشخص کنیم Operating System یا به فارسی: سیستم عامل چه چیزی است و در کدام بخش یک کامپیوتر قرار می گیرد.
طبق تعاریف موجود در فرهنگ کامپیوتر،Operating System یا به اختصار (OS) "مجموعه ای یکپارچه از برنامه های به هم مرتبط و آزمایش شده است که فعالیت های یک کامپیوتر را هماهنگ می کند و وظایف مدیریتی بر منابع و پردازش را اعمال می نماید" به بیان دیگر، سیستم عامل را می شود یک نرم افزار سیستمی دانست که بین دو لایه سخت افزار و نرم افزارهای کاربردی قرار می گیرد و به نوعی یک واسط و هماهنگ کننده بین این دو است.
سیستم عامل ها در دو دستۀ متن باز و متن بسته قرار می گیرند. منظور از متن باز بودن این است که کدهای برنامه به شکل عمومی در دسترس است و هر برنامه نویسی می تواند تغییرات مورد نظرش را روی آنها اعمال کند. Linux از معروف ترین سیستم عامل های متن باز است. در سمت دیگر سیستم عامل های متن بسته قرار می گیرند که فایل ها و کدهای آن تنها در دسترس سازندگان است. سازندگان با این هدف دست به چنین کاری می زنند که کسب درآمد کنند. ویندوز، محصول شرکت مایکروسافت نام آشناترین سیستم عامل متن بسته به شمار می رود.
حالا که یک پیش زمینه از تعریف سیستم عامل دارید می توانیم به سراغ Linux برویم و آن را از جنبه های مختلف بررسی کنیم.
در سال 1991 بود که اولین نسخه linux در اینترنت منتشر شد. ریچارد استالمن و لینوس توروالدز کسانی هستند که از آنها به عنوان خالقان لینوکس یاد می شود. استالمن که یک برنامه نویس کامپیوتر و طرفدار آزادی نرم افزار بود در سال 1983 پروژه ای به نام GNU را شروع کرد. هدف این پروژه ساخت یک سیستم عامل کاملاً آزاد شبه یونیکس بود. این تقریباً نقطه آغازی بود برای برنامه هایی که در نهایت به تولید Linux منجر شد.
در آن دوران بازار سیستم عامل ها در انحصار شرکت هایی مثل مایکروسافت بود که غالباً برای استفاده از آنها حتماً باید شماره سریال تهیه می شد؛ استالمن در صدد بود تا این انحصار را بشکند. وقتی در سال 1991 هسته یا کرنل Linux توسط توروالدز در بستر اینترنت قرار گرفت حریفی قدرتمند پا به عرصه تکنولوژی گذاشت. یک رقیب بزرگ برای ویندوز که البته یک ضعف بزرگ داشت. آن ضعف این بود که هنوز هیچ نرم افزار مفیدی برای کرنل این سیستم عامل نوشته نشده بود. در اینجا دستاوردهای استالمن بود که به توروالدز کمک کرد.
استالمن یک تیم از برنامه نویسان در اختیار داشت که در جهت توسعه نرم افزارهای رایگان فعالیت داشتند. او تیم خود را "بنیاد نرم افزار آزاد" (FSF) نامید. آنها نرم افزارهای خودشان را به صورت آزاد و رایگان توزیع می کردند. به این ترتیب با دسترسی افراد به کدهای منبع، هر کسی می توانست بهینه سازی هایی روی نرم افزار ایجاد کند. تلاش های آنها تا سال 1991 به شکلی ستودنی پیش رفت و در نهایت به یک مشکل برخورد کردند. آنها نمی توانستند یک سیستم عامل کامل عرضه کنند چون OS آنها کرنل نداشت.
لینوس توروالدز توانست بنیاد نرم افزار آزاد را متقاعد کند که کرنل او می تواند برنامه های پروژه GNU را اجرا کند. توروالدز سرانجام برنامه های GNU را با کامپایلر کد (gcc) و یک کرنل ترکیب کرد و نتیجۀ نهایی را Linux نامید.
اینک بیش از سی سال از عرضه اولیه سیستم عامل Linux می گذرد. در این مدت لینوکس توانسته به جایگاهی محکم در دنیای فناوری دست پیدا کند. جایگاهی که خیلی از رقبای آن از بعضی جهات نتوانسته اند به آن برسند. به روز رسانی های بسیاری در طول این مدت برای لینوکس عرضه شده و برنامه نویسان زیادی در رشد و پیشرفت Linux نقش داشتند. سیستم عاملی که روزی کمبود نرم افزارهای کاربردی برای آن یک مشکل اساسی بود حالا تا آنجایی پیشرفت کرده که شرکت های بزرگ نرم افزارهای خود را تحت لینوکس نیز عرضه می کنند. این مسئله قدرت سیستم عامل لینوکس را نشان می دهد.
چیزی که از آن به عنوان هسته یا قلب یک سیستم عامل یاد می شود و مهم ترین فاکتور آن است Kernel نام دارد. هسته اقدامات اصلی سیستم عامل Linux را انجام می دهد. بخش دیگری از اجزای لینوکس System Library است. این کتابخانه ها در پیاده سازی عملکرد سیستم عامل نقش دارند. قسمت System Utility Programs جایی است که مسئولیت انجام فعالیت های سطح تخصصی و خاص را برعهده دارد.
در معماری Linux نقش لایۀ سخت افزار را نیز نمی توان نادیده گرفت. این لایه از دستگاه های جانبی مانند هارد دیسک (HDD)، پردازشگر (CPU)، حافظه رم (RAM) و... تشکیل می شود. قسمت مهم دیگر Shell است که رابط کاربر و Kernel به حساب می آید. این بخش جایی است که دستورات را از کاربر دریافت می کند و بعد از ترجمه، آنها را برای اجرا به کرنل تحویل می دهد. یک پوسته یا shell در سیستم عامل به دو شکل می تواند وجود داشته باشد: یکی پوسته گرافیکی است و دیگری پوسته خط فرمان.
دلایل بسیاری وجود داشت که کاربران را متقاعد کرد به استفاده از لینوکس رو بیاورند. در حال حاضر بسیاری از برنامه نویسان، چه آنهایی که در حوزه طراحی سایت و وب فعالیت دارند و چه توسعه دهندگان نرم افزارهای ویندوز و موبایل برای راحتی کار خود از لینوکس بهره می گیرند. در زیر بعضی از دلایل مهم را شرح می دهیم.
یکی از اهدافی که سازندگان به دنبال آن بودند تبدیل به یک دلیل اصلی استفاده کاربران از Linux شد. رایگان بودن لینوکس در حالیکه کاربران همچنان برای خرید نسخه های جدید ویندوز باید مبلغی بپردازند مزیت بسیار بزرگی در فضای رقابتی ایجاد کرده است.
متن باز یا open source بودن linux کدهای منبع آن را در دسترس همه قرار می دهد. با این ویژگی هر کس که دانش برنامه نویسی داشته باشد می تواند تغییرات دلخواه خود را در لینوکس اعمال کند. همین ویژگی قدرت شخصی سازی بالایی در این سیستم عامل به وجود آورده به شکلی که هر چیزی را می توان در محیط آن تغییر داد.
در فضای اینترنت و دنیای فناوری، امنیت یکی از دغدغه های اصلی است. هم توسعه دهندگان و هم کاربران به این مسئله توجه ویژه ای دارند. بحث هک و سرقت اطلاعات چیزی است که پیوسته از آن صحبت می کنند و هر روز نیز روش های جدیدی برای انجام جرائم رایانه ای ابداع می شود.
یکی از راهکارهایی که در ویندوز برای جلوگیری از نفوذ به کار می رود نصب آنتی ویروس است. خود این آنتی ویروس ها مواقع زیادی با عملکرد ضعیف ایجاد مشکل می کنند. لینوکس این مسئله را به سادگی حل کرده است. شما نیازی به نصب آنتی ویروس ندارید! هر برنامه ای در Linux نیاز به اجازه از طرف مدیر دارد. همین قضیه باعث شده ویروس ها توانایی نفوذ خود را از دست بدهند چون تا مدیر با ارائه رمز عبور، مجوز دسترسی را ندهد آنها روی سیستم اجرا نمی شوند.
کاربران ویندوز به خصوص در نسخه های اخیر با مشکل دیگری به نام به روز رسانی های متعدد و اجباری نیز رو به رو هستند. در لینوکس تمام به روز رسانی ها در کنترل کاربر است. شما هستید که تصمیم می گیرید کدام آپدیت را نصب و کدام را نصب نکنید. علاوه بر آن سرعت نصب این به روز رسانی ها نسبت به سایر سیستم عامل ها بالاتر است.
چیزی که توسعه دهندگان و فعالان حوزه فناوری را بیشتر به استفاده از لینوکس ترغیب می کند پشتیبانی عالی از زبان های برنامه نویسی پرکاربرد مثل C، C++، Python،Ruby، PHP و... است. به اضافۀ اینکه برنامه های زیادی در Linux وجود دارد که برای برنامه نویسان مفید واقع می شود.
در حال حاضر با پیشرفت سریع دنیای تکنولوژی، منابعی که حین استفاده از سیستم درگیر می شوند و فضای خالی کافی تبدیل به معضل بزرگی شده اند. لینوکس از این نظر هم خیلی خوب عمل می کند. میزان حافظه ای که برای استفاده از linux به آن احتیاج دارید چیزی حدود 128 مگابایت RAM و تقریبا همین مقدار حافظه دیسک است. در این سیستم عامل همچنین قابلیت مدیریت چندین کاربر به طور همزمان نیز مهیا شده است.
اگر با خواندن این مقاله قانع شده اید تا از لینوکس استفاده کنید می توانید برای دانلود و نصب توزیع های آن به سایت رسمی سیستم عامل linux مراجعه کنید.